ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ

Ո Ր Ո Շ Ո Ւ Մ Ը

1992 ԹՎԱԿԱՆԻ ՆՈՅԵՄԲԵՐԻ 5-ԻՆ ՍՏՐԱՍԲՈՒՐԳՈՒՄ ՍՏՈՐԱԳՐՎԱԾ՝ ՏԱՐԱԾԱՇՐՋԱՆԱՅԻՆ ԿԱՄ ՓՈՔՐԱՄԱՍՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԼԵԶՈՒՆԵՐԻ ԵՎՐՈՊԱԿԱՆ ԽԱՐՏԻԱՅՈՒՄ (ԿԻՑ ՀԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹՅԱՄԲ) ԱՄՐԱԳՐՎԱԾ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ՝ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ

Քաղ. Երեւան 18 դեկտեմբերի 2001 թ.

Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը, նախագահությամբ՝ սահմանադրական դատարանի նախագահ Գ. Հարությունյանի, կազմով՝ սահմանադրական դատարանի նախագահի տեղակալ Վ. Հովհաննիսյանի, սահմանադրական դատարանի անդամներ Ա. Գյուլումյանի, Հ. Նազարյանի, Ռ. Պապայանի, Վ. Սահակյանի,

մասնակցությամբ՝ Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի պաշտոնական ներկայացուցիչ՝ Հայաստանի Հանրապետության կառավարությանն առընթեր լեզվի պետական տեսչության պետ Լ. Գալստյանի,

համաձայն Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 100 հոդվածի 2 կետի եւ 101 հոդվածի 1 կետի «Սահմանադրական դատարանի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 5 հոդվածի 2 կետի, 25 հոդվածի 1 կետի եւ 56 հոդվածի,

դռնբաց նիստում քննեց «1992 թվականի նոյեմբերի 5-ին Ստրասբուրգում ստորագրված՝ Տարածաշրջանային կամ փոքրամասնությունների լեզուների եվրոպական խարտիայում (կից հայտարարությամբ) ամրագրված պարտավորությունների՝ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը համապատասխանության հարցը որոշելու վերաբերյալ» գործը։

Գործի քննության առիթ է հանդիսացել Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի դիմումը սահմանադրական դատարան։

Լսելով սույն գործով զեկուցող՝ Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանի անդամ Ռ. Պապայանի հաղորդումը, Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի ներկայացուցիչ Լ. Գալստյանի բացատրությունը, հետազոտելով Խարտիան եւ գործում առկա մյուս փաստաթղթերը, Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը ՊԱՐԶԵՑ.

Խարտիան ստորագրվել է 1992 թվականի նոյեմբերի 5-ին Ստրասբուրգում՝ տարածաշրջանային կամ փոքրամասնությունների լեզուների պահպանմանը եւ զարգացմանը նպաստելու նպատակով։ Այն ուժի մեջ է մտել 1998 թվականի մարտի 1-ին։ Հայաստանի Հանրապետությունը Խարտիան ստորագրել է 2001 թվականի մայիսի 11-ին։

Սույն Խարտիայում «տարածաշրջանային կամ փոքրամասնությունների լեզուներ» հասկացությունը վերաբերում է այն լեզուներին, որոնք՝

ա) ավանդական ձեւով գործածվում են պետության տվյալ տարածքում՝ այդ պետության քաղաքացիների կողմից, որոնք քանակապես ավելի փոքր խումբ են կազմում, քան տվյալ պետության բնակչության մնացած մասը,

բ) տարբերվում են այդ պետության պաշտոնական լեզվից (լեզուներից) եւ չեն ընդգրկում ոչ պետության պաշտոնական լեզվի (լեզուների) բարբառները, ոչ էլ՝ միգրանտների լեզուները,

գ) «տարածք, որտեղ գործածվում է տարածաշրջանային կամ փոքրամասնությունների լեզուն»՝ նշանակում է այն աշխարհագրական շրջանը, որտեղ տվյալ լեզուն հանդես է գալիս իբրեւ արտահայտման միջոց անձանց այնպիսի քանակի համար, որն արդարացնում է սույն Խարտիայում նախատեսված տարբեր պաշտպանողական եւ աջակցող միջոցների ընդունումը,

դ) «ոչ տարածքային լեզուներ» նշանակում է այն լեզուները, որոնք գործածվում են պետության քաղաքացիների կողմից եւ տարբերվում են տվյալ պետության բնակչության մնացած մասի կողմից գործածվող լեզվից կամ լեզուներից, բայց որոնք, չնայած գործածվում են այդ պետության տարածքում ավանդականորեն, չեն կարող նույնացվել այդ երկրի որեւէ տարածքի հետ։

Հայաստանի Հանրապետությունը պարտավորվում է տարածաշրջանային կամ փոքրամասնությունների լեզուները ճանաչել որպես մշակութային հարստության արտահայտություն, երաշխավորել, որ առկա կամ նոր վարչական բաժանումները չեն խոչընդոտի տարածաշրջանային կամ փոքրամասնությունների լեզվի զարգացմանը, ինչպես նաեւ միջոցներ ձեռնարկել այդ լեզուները պաշտպանելու համար։

Խարտիան արտոնում է յուրաքանչյուր Կողմին ինքնուրույն որոշել, թե որ լեզուներին են վերաբերում ստանձնած պարտավորությունները՝ ելնելով «տարածաշրջանային կամ փոքրամասնությունների լեզուներ» հասկացության այն սահմանումից, որը բերվում է 1-ին հոդվածում։ Հնարավորություն է ընձեռվում նաեւ Խարտիայի 3-րդ մասում թվարկված պարտավորություններից ընտրել առնվազն 35-ը։ Դրա համաձայն Հայաստանի Հանրապետությունը, Խարտիայով կարգավորվող հարաբերությունների շրջանակներում, ստանձնում է հետեւյալ պարտավորությունները.

աջակցել համապատասխան տարածաշրջանային կամ փոքրամասնությունների լեզուներով նախադպրոցական, տարրական, միջնակարգ, տեխնիկական եւ մասնագիտական կրթությանը կամ դրա հիմնական մասը մատչելի դարձնելուն,

երաշխավորել տարածաշրջանային կամ փոքրամասնությունների լեզուների գործածման իրավունքն արդարադատության ոլորտում,

լայնորեն կիրառվող վարչական տեքստերը եւ ձեւերը մատչելի դարձնել տարածաշրջանային կամ փոքրամասնությունների լեզուներով խոսող բնակչության համար կամ ներկայացնել դրանք երկլեզու տարբերակներով,

աջակցել եւ/կամ հեշտացնել կանոնավոր ռադիոհեռուստածրագրերի հեռարձակումը եւ առնվազն մեկ թերթի ստեղծումը կամ պահպանումը տարածաշրջանային կամ փոքրամասնությունների լեզուներով,

հեշտացնել եւ/կամ խթանել միջսահմանային համագործակցությունը, մասնավորապես, մարզային կամ տեղական իշխանությունների միջեւ։

Ստանձնված պարտավորությունները մասամբ արդեն ընդգրկված են մի շարք միջազգային փաստաթղթերում, որոնց Հայաստանի Հանրապետությունը միացել է։ Դրանք են, մասնավորապես՝ 1992թ. հոկտեմբերի 9-ին Բիշկեկում ստորագրված՝ «Տեղահանվածների, ազգային փոքրամասնությունների եւ ժողովուրդների իրավունքների վերականգնման հետ կապված հարցերի վերաբերյալ» համաձայնագիրը (ՀՀ Գերագույն խորհրդի կողմից վավերացվել է 1993 թվականի հունիսի 9-ին), ԱՊՀ շրջանակներում 1994թ. հոկտեմբերի 21-ին Մոսկվայում ստորագրված՝ «Ազգային փոքրամասնություններին պատկանող անձանց իրավունքների ապահովման մասին» կոնվենցիան (ՀՀ Գերագույն խորհրդի կողմից վավերացվել է 1995 թ. հոկտեմբերի 11-ին), 1995 թվականի փետրվարի 1-ին Ստրասբուրգում ստորագրված՝ «Ազգային փոքրամասնությունների պաշտպանության մասին» շրջանակային կոնվենցիան (ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից վավերացվել է 1998 թ. փետրվարի 17-ին)։

Խարտիայով (կից հայտարարությամբ) ստանձնված պարտավորությունները համահունչ են ինչպես այդ փաստաթղթերում ամրագրված դրույթներին, այնպես էլ ՀՀ Սահմանադրության 4, 15, 16, 37 հոդվածներին, ինչպես նաեւ 35 հոդվածի 1-ին մասին եւ 36 հոդվածի 1-ին մասին։

Ելնելով գործի քննության արդյունքներից եւ ղեկավարվելով Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 100 հոդվածի 2 կետով, 102 հոդվածի առաջին եւ երրորդ մասերով, «Սահմանադրական դատարանի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 5 հոդվածի 2 կետով, 67 եւ 68 հոդվածներով, Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը ՈՐՈՇԵՑ.

1. 1992 թվականի նոյեմբերի 5-ին Ստրասբուրգում ստորագրված՝ Տարածաշրջանային կամ փոքրամասնությունների լեզուների եվրոպական խարտիայում (կից հայտարարությամբ) ամրագրված պարտավորությունները համապատասխանում են Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը։

2. Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 102 հոդվածի երկրորդ մասի համաձայն սույն որոշումը վերջնական է, վերանայման ենթակա չէ, ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից։

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ
ՆԱԽԱԳԱՀ Գ. ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

18 դեկտեմբերի 2001 թվականի
ՍԴՈ - 342

Տպել էջը