ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ

Ո Ր Ո Շ Ո Ւ Մ Ը

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ԼԻՏՎԱՅԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՄԻՋԵՎ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ, ԸՆՏԱՆԵԿԱՆ ԵՎ ՔՐԵԱԿԱՆ ԳՈՐԾԵՐՈՎ ԻՐԱՎԱԿԱՆ ՕԳՆՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ԻՐԱՎԱԿԱՆ ՀԱՐԱԲԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ ՊԱՅՄԱՆԱԳՐՈՒՄ ԱՄՐԱԳՐՎԱԾ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ՝ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ

Քաղ. Երեւան 24 փետրվարի 2004թ.

Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը՝ կազմով. սահմանադրական դատարանի նախագահ Գ. Հարությունյանի, սահմանադրական դատարանի նախագահի տեղակալ Վ. Հովհաննիսյանի, սահմանադրական դատարանի անդամներ Կ. Բալայանի, Ֆ.Թոխյանի, Զ. Ղուկասյանի (զեկուցող), Հ. Նազարյանի, Ռ. Պապայանի, Վ. Պողոսյանի, Մ. Սեւյանի,

մասնակցությամբ՝ Հանրապետության Նախագահի պաշտոնական ներկայացուցիչ՝ Հայաստանի Հանրապետության արդարադատության նախարար Դ. Հարությունյանի,

համաձայն Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 100 հոդվածի 2 կետի, 101 հոդվածի 1 կետի, «Սահմանադրական դատարանի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 5 հոդվածի 2 կետի, 25 հոդվածի 1 կետի եւ 56 հոդվածի,

դռնբաց նիստում քննեց «Հայաստանի Հանրապետության եւ Լիտվայի Հանրապետության միջեւ քաղաքացիական, ընտանեկան եւ քրեական գործերով իրավական օգնության եւ իրավական հարաբերությունների մասին պայմանագրում ամրագրված պարտավորությունների՝ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը համապատասխանության հարցը որոշելու վերաբերյալ» գործը։

Գործի քննության առիթ է հանդիսացել Հանրապետության Նախագահի դիմումը սահմանադրական դատարան։

Լսելով սույն գործով զեկուցողի հաղորդումը, Հանրապետության Նախագահի ներկայացուցչի բացատրությունները, հետազոտելով պայմանագիրը եւ գործում առկա մյուս փաստաթղթերը, Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը ՊԱՐԶԵՑ.

1. Քննության առարկա պայմանագիրն ստորագրվել է 2003թ. սեպտեմբերի 15-ին՝ Երեւանում։ Պայմանագրի նպատակն է երկու Պայմանավորվող կողմերի քաղաքացիների, ինչպես նաեւ այդ Կողմերի տարածքներում մշտապես բնակվող քաղաքացիություն չունեցող անձանց համար (այսուհետեւ՝ քաղաքացիներ) անձնական եւ գույքային իրավունքների հավասար իրավական պաշտպանության ապահովումը, քաղաքացիական, ընտանեկան եւ քրեական գործերով երկու Պայմանավորվող կողմերի միջեւ իրավական հարաբերությունների կարգավորումը եւ միմյանց իրավական օգնության տրամադրումը։

Ըստ պայմանագրի՝ իրավական օգնությունն ընդգրկում է դատավարական գործողությունների կատարումը, որոնք նախատեսված են հայցվող Պայմանավորվող կողմի օրենսդրությամբ, մասնավորապես՝ մեղադրյալների, ամբաստանյալների, վկաների, փորձագետների հարցաքննությունը, փորձաքննությունների, զննությունների կատարումը, իրեղեն ապացույցների փոխանցումը, քրեական հետապնդում իրականացնելը, հանցագործություններ կատարած անձանց հանձնելը, քաղաքացիական գործերով դատական որոշումները ճանաչելը եւ կատարելը, փաստաթղթեր հանձնելը եւ փոխանցելը, մյուս Պայմանավորվող կողմի հարցումով մեղադրյալների դատվածության մասին տեղեկություններ տրամադրելը։

Պայմանագրով սահմանվում են իրավական օգնության եւ իրավական հարաբերությունների հետեւյալ բնագավառները. իրավական օգնությունը եւ իրավական հարաբերությունները քաղաքացիական, ընտանեկան, քրեական գործերով։ Պայմանագրով սահմանվում են նաեւ իրավական օգնության եւ իրավական հարաբերությունների յուրաքանչյուր բնագավառում օգնության ձեւերը եւ առանձին դատավարական գործողությունների կատարման կարգը։

2. Քննության առարկա պայմանագրով Հայաստանի Հանրապետությունը, մասնավորապես, փոխադարձաբար, ստանձնում է հետեւյալ պարտավորությունները.

- ՀՀ տարածքում մյուս Պայմանավորվող կողմի քաղաքացիների համար երաշխավորել անձնական եւ գույքային իրավունքների այնպիսի իրավական պաշտպանություն, ինչպիսին երաշխավորված է ՀՀ քաղաքացիների համար, երաշխավորել մյուս Պայմանավորվող կողմի քաղաքացիներին ազատորեն եւ անարգել դիմելու ՀՀ դատարաններին, դատախազությանը, քաղաքացիական, ընտանեկան եւ քրեական գործերով իրավասություն ունեցող մյուս հիմնարկներին (այսուհետեւ՝ արդարադատության հիմնարկներ), այդ հիմնարկներում հարուցելու միջնորդություններ, հայցեր ներկայացնելու եւ այլ դատավարական գործողություններ իրականացնելու իրավունքը՝ նույն պայմաններով, ինչ ՀՀ քաղաքացիները,

- ապահովել, որպեսզի ՀՀ արդարադատության հիմնարկները մյուս Պայմանավորվող կողմի արդարադատության հիմնարկներին քաղաքացիական, ընտանեկան եւ քրեական գործերով փոխադարձ իրավական օգնությունը ցույց տան քննության առարկա պայմանագրի դրույթներին համապատասխան,

- դատաքննությանը կանչված վկայի, տուժողի, քաղաքացիական հայցվորի կամ պատասխանողի, նրանց ներկայացուցիչների կամ փորձագետի չներկայանալու դեպքում նրանց նկատմամբ չկիրառել դատավարական եւ այլ հարկադրանքի միջոցներ,

- ՀՀ համապատասխան արդարադատության հիմնարկ ըստ կանչի կամավոր ներկայացած վկային, տուժողին, քաղաքացիական հայցվորին կամ պատասխանողին, նրանց ներկայացուցիչներին կամ փորձագետին՝ անկախ նրանց քաղաքացիությունից, չենթարկել քրեական կամ վարչական պատասխանատվության, չձերբակալել կամ պատժի չենթարկել որեւէ արարքի կապակցությամբ, որը նրանք կատարել են նախքան պետական սահմանը հատելը, այդ անձանց չենթարկել քրեական կամ վարչական պատասխանատվության, չձերբակալել կամ պատժի չենթարկել իրենց ցուցմունքների կամ՝ որպես փորձագետ տված եզրակացությունների կամ քննության առարկա հանդիսացող արարքի կապակցությամբ,

- ՀՀ տարածք ներկայացած վկաներին եւ փորձագետներին հատուցել արտասահման մեկնելու եւ այնտեղ մնալու հետ կապված ծախսերը, աշխատանքից կտրված օրերի համար չստացած աշխատավարձը, վարձատրել փորձագետներին, այդ անձանց միջնորդությամբ կանխավճար տալ համապատասխան ծախսերը ծածկելու համար,

- ՀՀ տարածքում առանց որեւէ այլ հաստատման ընդունել մյուս Պայմանավորվող կողմի տարածքում կազմված կամ իրենց իրավասության շրջանակներում սահմանված ձեւով համապատասխան հիմնարկի կամ հատուկ դրա համար լիազորված անձի կողմից հաստատված եւ զինանշանի պատկերով կնիքով ամրագրված փաստաթղթերը, մյուս Պայմանավորվող կողմի տարածքում որպես պաշտոնական դիտվող փաստաթղթերը ՀՀ տարածքում ընդունել որպես պաշտոնական փաստաթղթերի ապացուցողական ուժով օժտված փաստաթղթեր,

- որպես հայցվող Պայմանավորվող կողմ՝ չպահանջել իրավական օգնություն ցույց տալու հետ կապված ծախսերի հատուցում,

- մյուս Պայմանավորվող կողմի քաղաքացիներին ՀՀ դատարաններում եւ մյուս արդարադատության հիմնարկներում ցույց տալ անվճար իրավաբանական օգնություն եւ նրանց համար ապահովել անվճար դատաքննություն՝ նույն հիմքերով, ինչ ՀՀ քաղաքացիներին,

- որպես հայցվող Պայմանավորվող կողմ, փոխադարձության հիման վրա, հարցումով մյուս Պայմանավորվող կողմին փոխանցել քաղաքացիական կացության ակտերի գրանցման մասին վկայականները եւ այլ փաստաթղթերը (կրթության մասին, աշխատանքի մասին եւ այլն), որոնք վերաբերում են մյուս Պայմանավորվող կողմի քաղաքացիների անձնական իրավունքներին եւ գույքային շահերին,

- ՀՀ տարածքում մյուս Պայմանավորվող կողմի քաղաքացիներին ազատել դատական ծախսերի վճարումից նույն հիմքերով եւ նույն ծավալով, ինչ ՀՀ քաղաքացիներին,

- ՀՀ քաղաքացիների հետ հավասար պայմաններով եւ նույն ծավալով ՀՀ տարածքում ճանաչել մյուս Պայմանավորվող կողմի քաղաքացիների՝ ըստ օրենքի կամ կտակի գույք կամ իրավունքներ ժառանգելու իրավունքը,

- ապահովել, որպեսզի ՀՀ մարմինները ՀՀ օրենսդրության համաձայն ձեռնարկեն անհրաժեշտ միջոցներ մյուս Պայմանավորվող կողմի քաղաքացու կողմից ՀՀ տարածքում թողնված ժառանգական գույքի պահպանության համար, դիվանագիտական ներկայացուցչության կամ հյուպատոսական հիմնարկի պահանջով նրան փոխանցել մահացածի ժառանգական շարժական գույքը եւ փաստաթղթերը,

- ՀՀ տարածքով երթեւեկելու ժամանակ Հայաստանի Հանրապետությունում մշտական բնակության վայր չունեցող՝ մյուս Պայմանավորվող կողմի քաղաքացու մահվան դեպքում նրա մոտ գտնվող փողը եւ իրերը հանձնել մյուս Պայմանավորվող կողմին,

- փոխադարձության հիման վրա ճանաչել եւ կատարել քաղաքացիական եւ ընտանեկան գործերով մյուս Պայմանավորվող կողմի արդարադատության հիմնարկների օրինական ուժի մեջ մտած որոշումները, ինչպես նաեւ՝ այն վնասի հատուցման մասով վճիռները, որը պատճառվել է հանցագործությամբ, առանց հատուկ վարույթի ճանաչել նաեւ քաղաքացիական եւ ընտանեկան գործերով մյուս Պայմանավորվող կողմի խնամակալության եւ հոգաբարձության մարմինների, ինչպես նաեւ մյուս արդարադատության հիմնարկների այն որոշումները (ներառյալ՝ դատարանի կողմից հաստատված հաշտության համաձայնությունը), որոնք իրենց բնույթով կատարում չեն պահանջում,

- փոխադարձության հիման վրա, քննության առարկա պայմանագրի դրույթներին համապատասխան, ըստ հարցման, հանձնել ՀՀ տարածքում գտնվող անձանց՝ քրեական պատասխանատվության ենթարկելու կամ դատավճիռն ի կատար ածելու համար,

- առանց հայցվող Պայմանավորվող կողմի համաձայնության, հանձնված անձին չենթարկել քրեական պատասխանատվության կամ պատժի մինչեւ հանձնումը կատարած հանցագործության կապակցությամբ, որի համար այդ անձը չի հանձնվել՝ կապված հանձնման համար հիմք չհանդիսացող հանցագործության հետ, առանց հայցվող Պայմանավորվող կողմի համաձայնության, հանձնված անձին չհանձնել նաեւ երրորդ պետությանը,

- հանձնման վերաբերյալ հարցումն ստանալով, որպես հայցվող Պայմանավորվող կողմ, ՀՀ օրենսդրությանը համապատասխան, միջոցներ ձեռնարկել այն անձին կալանավորելու համար, որի առնչությամբ հանձնման վերաբերյալ հարցում է ուղարկվել, եւ այդ մասին անհապաղ տեղեկացնել հայցող Պայմանավորվող կողմին,

- մյուս Պայմանավորվող կողմի միջնորդությամբ նախքան հանձնման վերաբերյալ հարցում ստանալն անձին կալանավորելու դեպքում ազատել վերջինիս, եթե կալանավորման մասին ծանուցում ստանալու օրվանից հետո մեկ ամսվա ընթացքում մյուս Պայմանավորվող կողմից հանձնման վերաբերյալ հարցում չի ստացվել, ինչպես նաեւ՝ եթե հանձնման սահմանված օրվանից հետո 15 օրվա ընթացքում հայցող Պայմանավորվող կողմը չի ընդունել հանձնման ենթակա անձին,

- հարցման առկայության դեպքում մյուս Պայմանավորվող կողմին փոխանցել անձի հանձնում առաջացնող հանցագործությանն առնչվող առկա բոլոր իրեղեն ապացույցները՝ ՀՀ օրենսդրությանը համապատասխան եւ հաշվի առնելով երրորդ կողմերի իրավունքները, այդ իրեղեն ապացույցները փոխանցել նաեւ այն դեպքում, երբ անձի հանձնումը չի կարող կատարվել նրա մահվան կամ այլ պատճառներով, ճանաչել երրորդ անձանց իրավունքները հայցող Պայմանավորվող կողմին փոխանցված իրեղեն ապացույցների նկատմամբ, եթե դրանք քաղաքացիական վեճի օբյեկտ չեն հանդիսանում, գործով վարույթն ավարտելուց հետո այդ իրեղեն ապացույցները վերադարձնել մյուս Պայմանավորվող կողմին, որը դրանք փոխանցել է,

- երրորդ պետությունից մյուս Պայմանավորվող կողմին հանձնման ենթակա անձի՝ ՀՀ տարածքով տարանցիկ փոխադրման դեպքում ապահովել փոխադրվող անձին կալանքի տակ պահելը եւ անհրաժեշտ օգնություն ցույց տալ նրան ուղեկցող մյուս Պայմանավորվող կողմի ներկայացուցիչներին, որպես հայցող Պայմանավորվող կողմ՝ կրել տարանցիկ փոխադրման հետ կապված ծախսերը,

- փոխադարձության հիման վրա մյուս Պայմանավորվող կողմին տրամադրել տվյալներ նախկինում ՀՀ դատարանների կողմից դատապարտված անձանց դատվածության մասին, եթե այդ անձինք քրեական պատասխանատվության են ենթարկվում հայցող Պայմանավորվող կողմի տարածքում, այն անձի քրեական հետապնդման արդյունքների մասին, որի առնչությամբ քրեական հետապնդում հարուցելու վերաբերյալ հարցում է ուղարկվել, ինչպես նաեւ՝ հանձնված անձի վերաբերյալ,

- փոխադարձության հիման վրա յուրաքանչյուր տարի մյուս Պայմանավորվող կողմին տրամադրել տեղեկություններ ՀՀ դատարանների կողմից մյուս Պայմանավորվող կողմի քաղաքացիների նկատմամբ կայացված եւ օրինական ուժի մեջ մտած դատավճիռների վերաբերյալ։

3. Սահմանադրական դատարանն արձանագրում է, որ քննության առարկա պայմանագրով կարգավորվող իրավահարաբերությունների բնագավառներում Հայաստանի Հանրապետության կողմից կնքվել եւ վավերացվել են մի շարք երկկողմ եւ բազմակողմ միջազգային պայմանագրեր։ Ընդ որում, քննության առարկա պայմանագրում ամրագրված պարտավորություններն իրավական խոչընդոտ չեն հանդիսանում այդ միջազգային պայմանագրերում եւ, մասնավորապես, 1993թ. հունվարի 22-ի «Քաղաքացիական, ընտանեկան եւ քրեական գործերով իրավական օգնության եւ իրավական հարաբերությունների մասին» կոնվենցիայում, 1998թ. մարտի 6-ի «Ազատազրկման դատապարտվածներին հետագա պատիժը կրելու համար հանձնման մասին» կոնվենցիայում, 1997թ. մարտի 28-ին ստորագրված՝ 1993թ. հունվարի 22-ի «Քաղաքացիական, ընտանեկան եւ քրեական գործերով իրավական հարաբերությունների մասին» կոնվենցիայի արձանագրությունում, 1983թ. մարտի 21-ի «Դատապարտյալների փոխանցման մասին» կոնվենցիայում, 1957թ. դեկտեմբերի 13-ի «Հանձնման մասին» եվրոպական կոնվենցիայում, դրա՝ 1975 թ. հոկտեմբերի 15-ին եւ 1978 թ. մարտի 17-ին ստորագրված լրացուցիչ եւ 2-րդ լրացուցիչ արձանագրություններում, 1959թ. ապրիլի 20-ի «Քրեական գործերով փոխադարձ օգնության մասին» եվրոպական կոնվենցիայում ամրագրված պարտավորությունների իրականացման համար։

4. Պայմանագրում ամրագրված պարտավորությունները բխում են Հայաստանի Հանրապետության միջազգային իրավական այլ պարտավորություններից, մասնավորապես՝ Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրով, Քաղաքացիական եւ քաղաքական իրավունքների մասին միջազգային դաշնագրով, Տնտեսական, սոցիալական եւ մշակութային իրավունքների մասին միջազգային դաշնագրով, Մարդու իրավունքների եւ հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին եվրոպական կոնվենցիայով ՀՀ ստանձնած պարտավորություններից եւ ՀՀ Սահմանադրության 4, 17, 18, 19, 20, 21, 23, 24, 28, 38, 39, 40, 44 հոդվածներին համապատասխան կոչված են ՀՀ տարածքում ՀՀ քաղաքացիների հետ նույն պայմաններով եւ նույն ծավալով փոխադարձաբար ապահովելու մյուս Պայմանավորվող կողմի քաղաքացիների անձնական եւ գույքային իրավունքները։

Ելնելով գործի քննության արդյունքներից եւ ղեկավարվելով Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 100 հոդվածի 2 կետով, 102 հոդվածի առաջին եւ երրորդ մասերով, «Սահմանադրական դատարանի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 5 հոդվածի 2 կետով, 67 եւ 68 հոդվածներով, Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը ՈՐՈՇԵՑ.

1. 2003թ. սեպտեմբերի 15-ին Երեւանում ստորագրված՝ Հայաստանի Հանրապետության եւ Լիտվայի Հանրապետության միջեւ քաղաքացիական, ընտանեկան եւ քրեական գործերով իրավական օգնության եւ իրավական հարաբերությունների մասին պայմանագրում ամրագրված պարտավորությունները համապատասխանում են Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը:

2. Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 102 հոդվածի երկրորդ մասի համաձայն սույն որոշումը վերջնական է, վերանայման ենթակա չէ, ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից:

ՆԱԽԱԳԱՀՈՂ

Գ. ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

24 փետրվարի 2004 թվականի
ՍԴՈ - 473

Տպել էջը