«ԿԱՍԿԱԾԻ ԴԵՊՔՈՒՄ ՄԵՂՄ ՈՐՈՇՄԱՆ ՕԳՏԻՆ (IN DUBIO MITIUS)» ՄԱՔՍԻՄԻ ԿԻՐԱՌՈՒԹՅՈՒՆՆ ԻՐԱՎԱԿԱՆ ԱՆՈՐՈՇՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԼՈՒԾԵԼԻՍ
Ամփոփագիր
Սույն հոդվածի նպատակն է պարզել, թե «in dubio mitius (կասկածների դեպքում մեղմ որոշման օգտին)» իրավական մաքսիմն արդյոք կարո՞ղ է օգտագործվել իրավական անորոշությունները (իրավական նորմերի բովանդակային անորոշությունները, իրավական կոլիզիաների և օրենսդրական բացերի հետևանքով ծագած անորոշությունները) լուծելու (վերացնելու) նպատակով։
Հեղինակներն իրավահամեմատական մեթոդի օգնությամբ կատարել են միջճյուղային վերլուծություն և եզրակացրել, որ «in dubio mitius» մաքսիմը կիրառվում է իրավունքի տարբեր ճյուղերում և ունի տարբեր ձևակերպումներ: Օրինակ՝ սահմանադրական իրավունքում այն առավել հայտնի է որպես «in dubio pro libertate (կասկածները հօգուտ ազատության/իրավունքի)», հարկային իրավունքում՝ «in dubio pro tributario (կասկածները հօգուտ հարկատուի)» կամ «in dubio contra fiscum (կասկածներն ի վնաս գանձարանի)», քրեական դատավարությունում՝ «in dubio pro reo/favor rei (չփարատված կասկածները հօգուտ մեղադրյալի)»:
Որոշ իրավական համակարգերում, օրինակ՝ Գերմանիայում «in dubio mitius» մաքսիմը որպես իրավական անորոշությունները հաղթահարելու վերջին միջոց դիտարկելու մոտեցումը մերժվում է։ Սակայն իրավական համակարգերի մեծ մասում «in dubio mitius» մաքսիմը կիրառվում է որպես իրավական անորոշության լուծման վերջին միջոց։ Մի շարք պետություններ պոզիտիվ իրավունքում էքսպլիցիտ ամրագրել են իրավական անորոշությունների պայմաններում անձի համար բարենպաստ որոշում կայացնելու մասին նորմ:
Հիմնաբառեր։ «In dubio mitius» մաքսիմ, իրավական անորոշություն, բարենպաստ որոշում, օրենսդրական բաց, իրավական կոլիզիաներ։
DOI: https://doi.org/10.59560/18291155-2023.3-8
Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանի վեբկայքն ստեղծվել է Եվրոպական միության և Եվրոպայի խորհրդի կողմից՝ Գործընկերություն հանուն լավ կառավարման (ԳԼԿ II) ծրագրային ձևաչափի շրջանակներում ֆինանսավորվող և Եվրոպայի խորհրդի կողմից իրականացվող «Աջակցություն դատական բարեփոխումների իրականացմանը` Հայաստանում դատական իշխանության անկախության և արհեստավարժության ամրապնդումը» ծրագրի շրջանակներում: Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանի վեբկայքում ներկայացված տեսակետները որևէ պարագայում չեն կարող համարվել Եվրոպական միության և/կամ Եվրոպայի խորհրդի պաշտոնական տեսակետի արտահայտում:
Սահմանադրական դատարանի պաշտոնական կայքի վերազինումը հնարավոր է դարձել Ամերիկայի ժողովրդի աջակցությամբ՝ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների Միջազգային զարգացման գործակալության (ԱՄՆ ՄԶԳ) ֆինանսավորմամբ իրականացվող՝ ԱՄՆ ՄԶԳ Հայաստանի Արդարադատության ոլորտի աջակցության ծրագրի շրջանակում: Կայքի բովանդակության պատասխանատուն ՀՀ Սահմանադրական դատարանն է: Կայքում տեղ գտած տեսակետները պարտադիր չէ, որ արտացոլեն ԱՄՆ Միջազգային զարգացման գործակալության կամ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների կառավարության տեսակետները: